رایحه مظفریان، نویسنده کتاب «تیغ و سنت» پیرامون ختنه دختران پیش از شروع صحبت‌هایش به هر مخاطب یک تیغ صورت تراشی مردانه و یک ورق کاغذ قرمز داده بود تا حاضران کاغذهای قرمز را با تیغ‌های صورت تراشی به هر نحوی که مایلند ببرند. همه مخاطبان کاغذهای قرمز را بدون پرسیدن سوالی بریدند و آن را برای نمایش به بالای سر بردند.
کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد نهادی وابسته به شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد است که از سال 1946 با هدف برابری جنسیتی و کمک به پیشرفت زنان تشکیل شده است. این کمیسیون هر سال نشستی 10 روزه را در مقر اصلی سازمان ملل در نیویورک برای بررسی پیشرفت در برابری جنسیتی، تعیین چالش‌ها، وضع استانداردهای جهانی و فرمول‌بندی سیاست‌هایی برای ترویج برابری جنسیتی و پیشرفت زنان در سطح جهان برگزار می‌کند. نهاد مذکور نقش تصمیم‌گیری با ضمانت اجرایی ندارد، اما برخی آن را بالاترین مقام نظارتی در حوزه زنان در سازمان ملل به‌شمار می‌آورند.
هر سال تمام پژوهشگرانی که در حوزه برابری جنسیتی و حقوق زنان فعال هستند از تمام جهان کنار هم جمع می‌شوند تا مباحث تخصصی مورد مطالعه خود را با یکدیگر مبادله کنند. سال‌هاست که موضوع ختنه دختران در آفریقا و انجام عمل در اروپا توسط مهاجرین آفریقایی‌تبار نقل محافل جهانی است. اما در چند سال گذشته با مطالعه و تلاش چند تن از پژوهشگران این حوزه در آسیا و خاورمیانه، نگاه‌ها از سمت آفریقا به نقطه‌ی دیگری از جهان در حال تمایل است.
جامعه جهانی از دهه 90 میلادی که برای اولین بار با موضوع ناقص سازی جنسی زنان روبرو شد تا سال 2013 که یونیسف گزارشی از وضعیت شیوع جغرافیایی این عمل را منتشر کرد، تنها 29 کشور به عنوان کشورهایی که ختنه دختران در آنها رواج دارد به رسمیت شناخته شده‌اند. در حالی‌که بیش از 10 کشور دیگر همچنان باقیست که از سوی دولتهایشان و یونیسف به عنوان کشورهای درگیر معرفی نشده‌اند.
برخی از کشورهایی هم که در نقشه با رنگ صورتی مشخص شده‌اند هنوز به رسمیت جهانی در نیامده‌اند. بخش‌های مرکزی و جنوبی عراق، ایران و عمان کشورهایی هستند که در این نقشه رنگ شده‌اند ولی یونیسف آماری از آنها را منتشر نکرده و در مورد آنها صحبتی مطرح نشده است. بنابراین همچنان پژوهشگران در تلاش هستند تا با ارائه آمار و اطلاعات بتوانند سازمان‌های دست اندر کارِ ملی و بین المللی را قانع کنند.
کلیسای مرکزی سازمان ملل در 9 فوریه سال 2015 در ساعت 10 صبح میزبان مخاطبینی بود که به موضوع ناقص سازی جنسی (ختنه) زنان توجه داشتند. این نشست با حضور بیش از 150 مخاطب متخصص و 5 کارشناس در حوزه ختنه دختران در خاورمیانه و آسیا برگزار شد.
در بین این کارشناسان، رایحه مظفریان نویسنده کتاب «تیغ و سنت» پیرامون ختنه دختران در ایران اطلاعاتی را به مخاطبین ارائه داد. پیش از شروع صحبت‌هایش به هر مخاطب یک تیغ صورت تراشی مردانه و یک ورق کاغذ قرمز داده بود تا حاضران کاغذهای قرمز را با تیغ‌های صورت تراشی به هر نحوی که مایلند ببرند. همچنین ازآنها درخواست شد تا در حین بریدن کاغذها اگر سوالی دارند بپرسند. همه مخاطبان کاغذهای قرمز را بدون پرسیدن سوالی بریدند و آن را برای نمایش به بالای سر بردند.
پس از آن، مظفریان صحبت‌هایش را در مورد ختنه زنان در ایران آغاز کرد:
همچون اکثر کشورهای اسلامی در ایران نیز قوانینی در مورد قطع عضو و یا ایجاد نقص عضو وجود دارد. اما در مورد ناقص کردن اندام تناسلی زنان قانون به صراحت بیان میدارد که نصف دیه زن به او تعلق میگیرد. علاوه بر این نقص یکی از اشکال معلولیت است. بنابراین می‌توان قوانین ملی و بین المللی در این زمینه را نیز برای این شکل از نقص عضو به کار برد.
آن چه که اطلاعات محدود اما مفید تا کنون در اختیار پژوهشگران قرار داده‌اند آن است که ختنه زنان با درجات و درصدهای شیوع مختلف در ایران با نام سنت همچنان صورت میگیرد. اما به دلیل این که این سنت مخفی انجام می‌شود نمی‌توان آمارهای دقیقی از آن به دست آورد. از چند پژوهش دانشگاهی که تاکنون صورت گرفته، ارقامی به دست آمده است که نشان می‌دهد ختنه زنان از شیوع 20 تا 80 درصد در مناطقی از کردستان و هرمزگان در حال انجام است. اما در منطقه کردستان به دلیل حضور انجمنی در کردستان عراق (Wadi) سطح آگاهی مردم بالا رفته است. احتمال داده می‌شود که ختنه دختران در سایر نقاط سنی‌نشین ایران مانند خوزستان، سیستان و بلوچستان، گرگان و بخشهایی از فارس و بوشهر و کرمان نیز انجام شود.
ریبوار یوسف پناه در پایان نامه خود – دفاع شده در دانشگاه کردستان، گروه فقه و حقوق امام شافعی 1391- با موضوع «بررسی حکم ختنه در مذاهب اربعه اهل سنت» نوشته است:
غالب فُقها، ختنه را به عنوان امری مشروع پذیرفته‌اند، لکن در مورد نوع حکم تکلیفی آن با هم اختلافاتی دارند، برخی آن را برای مردان و زنان واجب و برخی آن را برای مردان و زنان سنت موکده و عده ای آن را برای زنان مکرمه دانسته‌اند. برخی از معاصرین و معاندین هم نظریات و شبهاتی را در باب ختنه و مشروعیت آن بیان کرده‌اند. علت این اختلاف وجود روایات متعدد در باب ختنه و اختلاف علما در فهم معانی آنها برمی‌گردد. راجح این است که ختنه مردان و زنان واجب است.
مظفریان در ادامه توجه حاضران را مجددا به کاغذهای قرمز بریده شده جلب کرد. او توضیحح داد که هدفش از این درخواست از مخاطبین به چالش کشیدن قانون اطاعت از اتوریته (اقتدار) است.
استنلی میلگرام برای اولین بار، کتابی نوشت که در آن با به آزمایش گذاشتن تجربه‌ای به بررسی انسان‌ها و رفتارشان در هنگام قرار گرفتن در معرض اتوریته می‌پرداخت. در حقیقت او می‌خواست نشان دهد که انسان‌ها بدون آنکه پیش از انجام دستوری به آن فکر کنند بلافاصله آن را به اجرا می‌گذارند. او در توضیحی درباره کتاب می‌نویسد: «ديديم كه مردمان نيك سيرت با فقدان احساس قاعده‌مندی در برابر خواست اتوريته سر خم كردند و به انجام اعمالی خشن و سخت دست زدند. مردمي كه در زندگی روزمره نجيب و مسئول‌اند، با اغوای اتوريته و با كنترل ادراكشان و با پذيرش غير انتقادی تعريف آزمايش‌گر از موقعيت، دست به انجام اعمال وحشتناك زدند.»
در یکی از آزمایش‌ها، او از افراد مدعو به آزمایش درخواست می کند که از فردی که به برق وصل شده است سوالاتی بپرسند و اگر او جواب نادرست داد ولتاژ برق را بالاتر ببرند. همه افرادی که در این آزمایش شرکت کردند شاهد زجر کشیدن فرد متصل به برق بودند در حالی‌که خودشان این شکنجه را بر او اعمال می‌کردند. این افراد بدون پرسیدن چرایی یا رها کردن آزمایش تا انتها مسیر کامل آزمایش را طی کردند و خودشان با دستان خودشان ولتاژ برق را تا حد نهایی افزایش دادند.
این کتاب الگویی شد برای رایحه مظفریان تا بار دیگر آن را در مورد علت تداوم عمل ختنه دختران و اطاعت از اتوریته به بوته آزمایش بگذارد. تمام شرکت کنندگان در این نشست بدون پرسیدن سوالی و تنها به دلیل اعتمادی که به سخنران داشتند کاغذهای قرمز را بریدند. در واقع مظفریان می‌خواست این نتیجه را بگیرد که افرادی که هنوز معتقدند عمل ختنه دختران باید انجام بگیرد پیش از آنکه این امر را به اجرا در بیاورند پیرامون آن پرسش و پژوهشی نمی‌کنند. آنها به این سنت به عنوان یک رسم دیرباز می‌نگرند که از پیش میراث فرهنگ‌شان بوده است. در نهایت او از مخاطبان درخواست کرد که روی همان کاغذهای پاره بنویسند «چرا؟»
بیشتر بخوانید:
درباره ناقص سازی جنسی (ختنه) زنان
