هنوز مردم نمی‌دانند ریزگرد چیست و چه تفاوتی با گردوغبار دارد. در تازه‌ترین اظهارات مسوولین محیط زیست، گفته شده است منشاء گردوغبار/ریزگردها شناسایی شده است. نمایندگان پوپولیست مجلس در استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه به نشانه اعتراض به عملکرد دولت و همدردی با مردم با ماسک در صحن مجلس حاضر شدند. در مقابل رییس سازمان محیط زیست می‌گوید همین نمایندگان سه‌روز قبل از وقوع اولین موج گردوغبار، همه اعتبارات پیش‌بینی‌شده برای مقابله با این پدیده در بودجه 94 را به صورت کامل حذف کردند. از سوی دیگر مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست استان خوزستان می‌گوید وزارت نفت تنها به چهار درصد از تعهد خود برای تثبیت کانون ریزگردها در خوزستان از طریق مالچ‌پاشی عمل کرده‌است. و نهایتاً مردم در مقابل استادنداری خوزستان دوباره دست به تجمع زدند.
صدای ایرانیان (کمیته محیط زیست)؛ جملات بالا مهمترین اخبار و گزارش‌های منتشر شده در پیرامون مسئله گردوغباری است که در دو هفته گذشته زندگی مردم جنوب و غرب ایران را به خاک کشیده است. تعداد بسیاری به دلیل مشکلات تنفسی راهی بیمارستان‌ها شدند. مدارس در چند نوبت تعطیل شد؛ حتی این تعطیلی‌ها به برخی از شهرهای آذربایجان غربی هم رسید. آبدانان ایلام 72 ساعت برقش قطع شد. مردم اهواز در مقابل استانداری تجمع و خواستار رفع مشکل شدند اما دریغ که این پدیده یک شبه از بین نمی‌رود. یکی از تجمع‌کنندگان می‌گوید «هرچند می‌دانیم این مشکل راه حل یک شبه ندارد اما شما به من بگو چه بکنیم.» جالبتر اینکه کسی دقیقا نمی‌گوید این پدیده چیست؟، از کجا آمده و مسوول اصلی برای حل مشکل چی کسی است؟
ریزگرد همان گردوغبار نیست
گردوغبار (Dust) همان ریزگرد (Haze) نیست. ناصر کرمی استاد دانشگاه برگزن نروژ در این ارتباط در بی بی سی فارسی نوشت: «آنچه که منشاء محلی دارد غالبا گردوغبار (Dust) است و نه ریزگرد (Haze). گردوغبار درشت دانه‌تر است و معمولا سیلیسی‌تر و در گزارش سازمان هواشناسی هم آمده که آنچه دهم بهمن بر اهواز فرو ریخت، شن بود ونه غبار نرم و سبک رسی.»
به گفته این استاد دانشگاه «متاسفانه گزارش دقیقی وجود ندارد که در شرایط اقلیمی سال‌های اخیر خوزستان، سهم ریزگرد را از غبار محلی و سهم حوزه داخلی و خارجی را برای هر یک به تفکیک تعیین کند. در یک تحقیق سهم عوامل داخلی حتی کمتر از پنج درصد اعلام شده است. سامانه دیده بانی دانشگاه آتن هم غبار موجود در ایران را دارای منشاء بیرونی و وقوع آن را بر اساس ابزارهای سینوپتیک (همدیدبانی هواشناختی) قابل پیش بینی می داند. تصاویر ناسا و برخی منابع بین المللی دیگر هم بارها هجوم موج ریزگرد از بیرون به داخل ایران را نشان داده‌اند.»
او در ادامه گزارشش در ارتباط با گردوغبار محلی و سهم آن در آلودگی هوا نوشت : «با این وجود تردیدی نیست که گردوغبار محلی سهم قابل توجهی از شرایط اقلیمی ناگوار کنونی خوزستان دارد…. اما مشکل این است که با کدام آب؟ مردم در خوزستان حتی آب آشامیدنی سالم وکافی در دسترس ندارند، در چنین شرایطی چطور می توان انتظار داشت دولت آب سدها را به سوی هورالعظیم رها کند، یا برای حمایت از پوشش گیاهی موردکاشت روی اراضی مالچ پاشی شده شبکه آبیاری گسترده راه بیندازد.»
«وضعیت موجود حاصل سالیان طولانی سوء مدیریت ویرانگر در مدیریت منابع آب است. بخش عمده ریزگرد ورودی و بخش کمتر گردوغبار محلی ناشی از تغییر اقلیم و وقوع خشکسالی طولانی مدت در خاورمیانه است، اما بیشترین بخش گردوغبار محلی از عرصه هایی برمی خیزد که حاصل تخریب سرزمین به واسطه نابودی نظام هیدروشناختی طبیعت است. تعبیر ساده آن می شود سدسازی بی رویه و بدون ضابطه. البته که در فرصت مناسبی مسببان این اوضاع باید پاسخگوی عملکرد خود باشند، اما فعلا به چوب و فلک بستن سدسازان گردوخاک خوزستان را کم نمی کند و چاره کار فراهم آوردن منابع مالی و امکانات سخت افزاری برای انجام یکی از بزرگترین پروژه های مالچ پاشی و تثبیت ماسه های روان در تاریخ بشر و همچنین یافتن آب برای احیای تالاب ها و دشت هایی است که بعضا هر کدام به اندازه یک کشور اروپای مرکزی مساحت دارند و میزان تبخیر و تعرق در آنها در ساعاتی از روز از سونای خشک کمتر نیست.»
منشاء گردو غبار/ ریزگردها اعلام شد
پس از کش و قوس‌های زیاد، روز یکشنبه 26 بهمن‌ماه محسن ناصری، مدیر طرح ملی تغییرات آب و هوا سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با ایسنا، با بیان اینکه بخشی از ریزگردهای منطقه استان خوزستان منشاء خارجی از مناطق غربی عراق (الرمادی، الانوار)، رقه سوریه، ربع‌الخالی عربستان دارد، گفت: اقدامات توسعه نابهنجار در تامین منابع آب، ذخیره‌سازی، بی‌برنامگی و عدم انضباط با توجه به حجم سرمایه‌های آبی کشاورزی و منابع خارجی همگی دست به دست هم دادند و مناطق غربی کشور را تحت تاثیر قرار داده است و مناطق غربی کشور به خصوص دامنه‌های غربی زاگرس را با این مساله درگیر کرده‌اند.
با این وجود در بخش‌هایی از این گفتگو از شناسایی منشاء ریزگرد گفته شد و در بخش‌هایی از گردوغبار.
احمد لاهیجان‌زاده، مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست استان خوزستان نیز در گفتگو با ایلنا گفت: «کانون‌های ریزگرد هم در داخل و هم در خارج از کشور وجود دارند، از ده سال پیش تا دو هفته پیش منشا بالای 70 درصد از این ریزگردها در خارج از کشور بود، اما از تاریخ 7 بهمن تا روز 22 بهمن سال جاری که باد از جنوب شرق به شمال غرب وزید، ریزگردها منشاء داخلی داشتند و مجدداً در روز 23 بهمن منشاء ریزگردها کاملا خارجی بود.»
ناصری همچنین با بیان اینکه زمین‌های کشاورزی دیمی؛ منشاء گرد و غبار فعلی اهواز هستند؛ گفت: «افراد به تصور باران و وجود آب، اراضی مختلفی در سال‌های مختلف شخم زده و آماده کشاورزی کرده‌اند اما به دلیل اینکه آبی وجود ندارد، عملیات کشاورزی رخ نمی‌دهد و به همین دلیل با وزش باد با سرعت مناسب، خاک از زمین بلند می‌شود.»
به گفته او «امروز آنچه که در اهواز رخ داده است، از جنس این گرد و غبار است چراکه فرونشست سریع آن نشان از تفاوت جنس ریزگردها نسبت به دو، سه سال قبل دارد.»
نمایندگان پوپولیست ماسک بر صورت زدند
خبرگزاری‌های دولتی ایران روز یکشنبه 26 بهمن‌ماه خبری مبنی بر اعتراض نمادین نمایندگان مجلس به آلودگی هوا منتشر کردند. بولتن نیوز یکی از سایت‌های محافظه‌کار در این ارتباط نوشت: «نمایندگان استان خوزستان و تعدادی از نمایندگان مجلس در اعتراض به آلودگی هوا و انتقاد به عملکرد ابتکار رئیس سازمان محیط زیست با ماسک در صحن مجلس حضور یافتند.»
ابتکار نیز در واکنش به این اقدام در مصاحبه با یکی از روزنامه‌های ایران گفت: «تعدادی از همین نمایندگان که در این روزها سرسختانه درحال انتقاد از سازمان محیط‌زیست هستند، دقیقا سه‌روز قبل از وقوع اولین موج گردوغبار، در کمیسیون تلفیق مجلس، در یک نوبت همه اعتبارات پیش‌بینی‌شده برای مقابله با پدیده گردوغبار در بودجه سال94 که از سوی سازمان محیط‌زیست در بودجه گنجانده شده بود را به‌صورت کامل حذف و آن را به یکی از مصارفی که مد‌نظر خودشان است منتقل کردند.»
نمایندگان مجلس نهم اعتبارات مقابله با ریزگردها را در سال 92 نیز از بودجه حذف کرده بودند. در همان موقع معاون حقوقی و امور مجلس سازمان محیط زیست در همین رابطه گفته بود: «با حذف اعتبار گردوغبار و ریزگرد از محل مازاد درآمد نفتی، اعتباری برای مهار این پدیده‌های مخرب وجود ندارد.»
فارغ از قضاوت درباره عملکرد سازمان محیط زیست در این میان؛ گفته‌ها و ادعای ابتکار از سوی نمایندگان معترض بی پاسخ مانده است و تنها سوالی که در ذهن تقویت می‌شود این است که آیا نمایندگان با تبلیغات پوپولیسی سعی در تبرئه خود داشته و دارند؟
وزارت نفت در انجام تعهداتش کوتاهی کرده است
احمد لاهیجان‌زاده، مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست استان خوزستان در گفتگوی روز یکشنبه 26( بهمن‌ماه ) با ایلنا گفت: «وزارت نفت تنها به چهار درصد از تعهد خود برای تثبیت کانون ریزگردها در خوزستان از طریق مالچ‌پاشی عمل کرده‌است.»
به گفته لاهیجان‌زاده «وزارت نفت بر اساس تعهد خود با سازمان مراتع و جنگل‌ها موظف بوده 200 هزار هکتار از مناطق مستعد کانون ریزگرد در خوزستان را تثبیت کند، که در حال حاضر تنها ۸ هزار هکتار تثبیت شده‌است.»
او همچنین گفت دلیل اینکه چرا تعهد وزارت نفت اجرایی نشده باید از این وازرتخانه پرسید و «آیا دلیل آن مشکلات بودجه‌ای یا عدم تامین مالچ بوده را خود این دو نهاد -[وزارت نفت و سازمان مراتع و جنگل‌ها]- باید اعلام کنند.»
روش مالچ‌پاشی که به گفته مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست استان خوزستان، وزارت در اجرای آن کوتاهی کرده روشی است که در آن از ماده‌ای به نام «مالچ» برای نگه داشتن شن‌های روان، در مناطق بیابانی استفاده می‌شود.
